Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази 2024 йил май ойида жорий этилган Ўзбекистоннинг янги тарифлаштирилган электр энергияси ва газ нархлари сиёсатининг аҳоли хўжалигининг хулқ-атворига таъсирини таҳлил қилувчи тадқиқотни ўтказди. Ушбу сиёсат ижтимоий истеъмол меъёрини ўз ичига олади.
Тадқиқот мамлакат бўйлаб 3516 та хонадонни қамраб олди ва хонадонлар маълумотларини 3,5 миллион газ ва 8 миллион электр абонентларининг истеъмол кўрсаткичлари билан тўлдирди.
2024 йилнинг май ва декабрь ойлари оралиғида электр энергияси истеъмоли 2023 йилнинг шу даврига нисбатан 10,6% га камайди, бу 1,3 миллиард кВт соат тежамкорликни англатади.
Ойлик истеъмоли 10 000 кВт соатдан ортиқ бўлган хонадонлар сони 2023 йилдаги деярли 80 000 тадан 2024 йилда 15 000 тага камайди.
“Қизиқарлиси, фуқароларнинг аксарияти энергияни ўзларининг оддий меъёрлари доирасида ишлатаверишди. Ойига 200 кВт соатгача истеъмол қилувчи абонентларнинг улуши 2023 йилда 71%, 2024 йилда эса 72% даражада барқарор қолди”, деб хабар берди Марказ.
Табиий газ истеъмолида ҳам шунга ўхшаш тенденциялар кузатилди, 2024 йилда абонентларнинг 58% 500 кубометргача, 2023 йилда эса 54% истеъмол қилди. Тарифнинг ошиши асосий истеъмол даражасини кескин ўзгартирмади.
“Энг катта камайиш дастлабки истеъмол нисбатан юқори бўлган Самарқанд, Тошкент, Андижон ва Наманган вилоятларида кузатилди. Юқори истеъмол даражасига эга (ойига 10 000 кВт соатдан ортиқ) хонадонлар сони кескин камайди, бу тежамкор энергиядан фойдаланишга ўтишдан далолат беради”, деб таъкидланган ҳисоботда.
Тадқиқот, шунингдек, энергия таъминотидаги яхшиланишларни ҳам очиб берди. Жавоб берганларнинг деярли ярми электр энергияси таъминоти ва табиий ҳамда суюлтирилган газ мавжудлигида ижобий ўзгаришлар бўлганини билдирди.
Хонадонларнинг 47%и электр энергияси таъминоти яхшиланганини, хусусан, Сурхондарё (78%), Сирдарё (70%) ва Наманган (67%) вилоятларида билдирди.
Жавоб берганларнинг 39%и учун табиий газ таъминоти яхшиланди, энг юқори яхшиланишлар Хоразм ва Сурхондарё вилоятларида (ҳар иккисида 68%), Жиззах вилоятида (60%) кузатилди.
Суюлтирилган газ таъминоти хонадонларнинг 45%и учун яхшиланди, хусусан, Сирдарё (73%), Сурхондарё (62%) ва Наманган (59%) вилоятларида. Бу топилмалар ислоҳотлар давом этаётганлиги сабабли асосий энергия хизматларига кириш имкониятларининг ошганидан далолат беради.
Хонадонлар даражасида энергия тежовчи ечимларнинг кенг жорий этилиши муҳим ўзгариш бўлди. Жавоб берганларнинг 90% дан ортиғи камида битта энергия тежаш чорасини амалга оширганликларини маълум қилди.
LED ёритиш энг кўп тарқалган амалиёт бўлиб, хонадонларнинг 87%и LED ёритишга ўтди; бу кўрсаткич Қорақалпоғистон, Хоразм, Навоий ва Тошкент каби баъзи вилоятларда 90% дан ошди.
Хонадонларнинг 44%и, айниқса, Қашқадарё (84%), Бухоро (69%) ва Хоразм (54%) вилоятларида дераза ва эшик изоляциясини пластик рамалар билан яхшилаштирди.
Хонадонларнинг 31%и энергия тежовчи асбоб-ускуналарни сотиб олди, энг юқори қабул қилиш Жиззах (60%), Навоий (59%) ва Қорақалпоғистон (54%) вилоятларида кузатилди.
Янавий энергияга қизиқишнинг ортиб бораётгани ҳам аён. Мамлакат бўйлаб 64 000 та хонадон умумий қуввати 223,4 МВт бўлган қуёш панелларини ўрнатди, бу йилига тахминан 313 миллион кВт соат энергия ишлаб чиқаради ва бу табиий газнинг 104 миллион кубометрини тежашга тенг.
Қуёш панеллари эгаларининг ярмидан кўпи қониқишларини ва ишлаб чиқаришни кенгайтиришга қизиқишларини билдиришди. Таҳлил 1,9 миллион хонадонда қуёш панелларига бўлган талабнинг мавжудлигини ва 2,3 миллиард доллардан ортиқ қийматга эга бўлган ички бозорнинг яратилишини кўрсатади.
“Бироқ, иситишнинг катта қисми эскирган газ қозонлари ва қаттиқ ёқилғи печлари каби самарасиз манбаларга таянган ҳолда давом этмоқда, бу турар жой инфратузилмасини модернизация қилиш ва замонавий технологияларга ўтиш учун рағбатлантириш заруриятини таъкидлайди”, деб хулоса қилинган ҳисоботда.