AQSh sudi qarori Prezident Trampning savdo siyosatiga sezilarli ta’sir koʻrsatdi va u boʻyicha shikoyat berildi, bu esa bojxona toʻlovlarini vaqtincha undirishga imkon beradi. Xalqaro Savdo Sudi ilgari Prezident Tramp keltirgan favqulodda holat toʻgʻrisidagi qonun unga butun dunyo boʻyicha bojxona toʻlovlarini bir tomonlama ravishda joriy etish huquqini bermaganligini aniqladi.
Sud AQSh Konstitutsiyasiga tayanib, Kongress xalqaro savdoni tartibga solishning eksklyuziv huquqiga ega ekanligini va bu huquq prezidentning iqtisodiyotni himoya qilish vakolati bilan bekor qilinmasligini ta’kidladi. Ushbu qaror bojxona toʻlovlaridan zarar koʻrgan kichik biznes va bir qator shtatlarning shikoyatlaridan soʻng qabul qilindi.
Ikki ta sud ishi, biri tovarlarni import qiluvchi kichik biznes bilan, ikkinchisi esa shtat hukumatlari koalitsiyasi bilan bogʻliq boʻlib, qarorning asosi boʻldi. Ushbu ishlar Trampning bojxona toʻlovlariga qarshi Xalqaro Savdo Sudida qabul qilingan birinchi yirik huquqiy shikoyatlarni ifodalaydi.
Uch nafar hakamdan iborat hay’at Xalqaro favqulodda iqtisodiy kuchlar toʻgʻrisidagi qonun (IEEPA) keng koʻlamli import soliqlarini joriy etishga ruxsat bermaganligini hukm qildi. Bu, shuningdek, Xitoy, Meksika va Kanadaga nisbatan qoʻyilgan alohida yigʻimlarga ham ta’sir koʻrsatdi, ammo alohida qonunlar asosida avtomobillar, poʻlat va alyuminiy kabi tovarlarga nisbatan qoʻyilgan bojxona toʻlovlari oʻzgarishsiz qoldi.
Prezident Tramp ushbu qaror va unda ishtirok etgan hakamlarni ochiqchasiga tanqid qilib, prezidentning AQSh iqtisodiyotini himoya qilish zarurligini ta’kidladi. Aksincha, da’vo qoʻzgʻatgan oʻn ikki shtatdan birini ifodalovchi Nyu-York Bosh prokurori Letitia Jeyms prezidentning bir tomonlama ravishda soliqlarni oshirish huquqiga ega emasligini ta’kidlab, ushbu qarorni ma’qulladi.
Keyingi sud majlisi 5-iyunga belgilangan boʻlib, Oliy sudga shikoyat qilish ehtimoli mavjud. Biroq, hatto Oliy sudning salbiy qarori ham Trampning bojxona toʻlovlari tashabbuslariga chek qoʻyishi mumkin emas. Qarorda prezidentning savdo muvozanatini ta’minlash uchun 150 kun davomida 15% gacha bojxona toʻlovlarini joriy etish huquqi tan olingan.
Goldman Sachs tahlilchilari ushbu yoʻl tanlangan taqdirda yangi bojxona toʻlovlari tezkor ravishda joriy etilishi mumkinligini taxmin qilishmoqda. Shu bilan birga, Tramp milliy xavfsizlik yoki adolatsiz savdo amaliyotlariga yoʻnaltirilgan boshqa mavjud qonunlardan foydalanishi mumkin, garchi bular tergov va jamoatchilik muhokamasi davrlarini talab qilsa ham. Diskriminatsion davlatlarga nisbatan 50% gacha bojxona toʻlovlarini joriy etishga ruxsat beruvchi 1930 yildagi savdo qonunining kamroq sinovdan oʻtgan bandidan ham foydalanish mumkin.
Trampning 2-apreldagi koʻplab davlatlarga nisbatan 10% asosiy bojxona toʻlovi va undan ham yuqori oʻzaro bojxona toʻlovlarini oʻz ichiga olgan global bojxona toʻlovlari rejimini e’lon qilishi amerikalik ishlab chiqarishni ragʻbatlantirish va savdo muzokaralaridan foydalanishga qaratilgan edi. Jahon bozorlari salbiy munosabat bildirsa-da, Tramp ba’zi bojxona toʻlovlarini sozladi.
AQSh Bojxona va chegarani himoya qilish (CBP) sobiq xodimi Jon Leonardning soʻzlariga koʻra, bojxona toʻlovlari toʻlanadi va Oq uyning shikoyati rad etilgan taqdirdagina qaytariladi. Qaror, shuningdek, davom etayotgan savdo muzokaralariga ta’sir koʻrsatdi, chunki Oq uy bojxona toʻlovlarining bekor qilinishi uning muzokara pozitsiyasini zaiflashtirishi mumkinligini ta’kidladi.
Capital Economics kompaniyasining Paul Ashvortning ta’kidlashicha, qaror savdo bitimlariga xalaqit berishi mumkin va boshqa mamlakatlar kutish pozitsiyasini egallashlarini taxmin qilmoqda. Yaqinda Buyuk Britaniya va AQSh oʻrtasida ma’lum tovarlarga bojxona toʻlovlarini kamaytirish boʻyicha erishilgan kelishuv qarordan ta’sirlanmadi, garchi boshqa Buyuk Britaniya tovarlariga qoʻyilgan 10% bojxona toʻlovi endi noaniq boʻlib qoldi. Buyuk Britaniya hukumati britaniyalik biznesning kelishuvdan foydalanishini ta’minlash ustida ish olib bormoqda.
Shimoliy Amerika muxbiri Entoni Zurcherning haftalik AQSh siyosati Unspun axborot byulletenini kuzatib boring. [Obuna boʻlish havolalari qisqartirilgan.]
Ushbu huquqiy nizolar AQShning savdo siyosatining kelajagi va uning jahon bozorlariga ta’siri haqida savollarni tugʻdiradi.
Huquqiy toʻsiqlarga qaramay, Prezident Trampning bojxona toʻlovlari siyosatiga sodiqligi kuchli boʻlib qolmoqda.
Oq uy qarorga qarshi chiqmoqda va shikoyat koʻrib chiqilmaguncha bojxona toʻlovlari amal qiladi.
Ushbu voqea AQSh va jahon savdo munosabatlari uchun muhim ahamiyatga ega.
Bojxona toʻlovlari Prezident Trampning iqtisodiy strategiyasining asosiy elementidir.